”ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ရွိ ဆူးေလေစတီေတာ္ျမတ္အား ၿဖိဳခ်မည့္ဆဲဆဲမွာ ၿဗိတိသၽွနယ္ခ်ဲ႕ရန္မွ ကယ္တင္ခဲ့သူ ” ဦးခ်န္ထြန္း ”

ဦးခ်န္ထြန္းသည္ အဂၤလန္၌ ေရာမဥပေဒဘာသာရပ္ ၊ ဥပေဒ အတတ္ပညာ ဘာသာရပ္၊ အဂၤလိပ္လူမ်ိဳးတို႔၏ ေရွ႕ေဟာင္းထုံးတမ္းစဥ္လာ ဘာသာရပ္ အားလုံးကို အမွတ္အမ်ားဆုံး ဂုဏ္ထူးႏွင့္ ေအာင္ျမင္၍ ဝိတိုရိယဘုရင္မႀကီးကိုယ္တိုင္ ဝိတိုရိယေရႊ တံဆိပ္ဆုကို ခ်ီးျမႇင့္ခဲ့ သည္။

ဘာသာရပ္တိုင္းတြင္ ထူးခၽြန္ဆု ရရွိခဲ့၍ ဘာသာ ရပ္တခုလၽွင္ ထိုေခတ္က စတာလင္ေပါင္ ( ၁၀၀ )စီ ခ်ီးျမႇင့္ခံခဲ့ရသူျဖစ္သည္ ရန္ကုန္ျပန္လာ၍ ဝိတိုရိယဘုရင္မ ဆုကို ဆြဲ၍သြားလၽွင္ ဦးခ်န္ထြန္းႏွင့္ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္ ဆုံမိေသာလူတိုင္း သူ႔ကို အေလးျပဳရသည္

စက္ဘီးစီးလာသူ ျဖစ္ေနလၽွင္ စက္ဘီးမွဆင္းရပ္၍ အေလးျပဳရသည္ ဝိတိုရိယ ဘုရင္မႀကီးက သူပိုင္စိုးေသာ ကိုလိုနီ နိူင္ငံမ်ား ထဲမွ ဤမၽွေလာက္ ပညာေတာ္ေသာ ကေလးမ်ိဳး ရွိသည္ကို တအံတၾသ ျဖစ္ခဲ့ရသည္ဟု သိရွိရသည္

​ေတြ႕့ခ်င္လြန္း၍ အေခၚခံရေသာအခါ ဦးခ်န္ထြန္းက ရခိုင္ရိုးရာ ၀တ္စုံျဖစ္သည့္ ေတာင္ရွည္ပုဆိုး၊ ရင္ဖုံးအကၤ်ီ၀တ္ဆင္၍ ရခိုင္ရိုးရာ ေဖာ့လုံးေခါင္းေပါင္း ၀တ္ၿပီးသြားေရာက္ခဲ့သည္ ဘုရင္မႀကီးက လက္ဆြဲႏႈတ္ဆက္ၿပီး လက္ဖက္ရည္ပြဲႏွင့္ ေမာင္ခ်န္ထြန္းကို ဧည့္ခံခဲ့သည္။

ဝိတိုရိယဘုရင္မႀကီးက ဆုကို သူကိုယ္တိုင္ ခ်ီးျမႇင့္ၿပီး ဘုရင္မႀကီး၊ သားေတာ္ႏွင့္ ေတာ္၀င္ျမင္း ရထားကို စီးခြင့္ရေသာ ဆုလည္းပါ၀င္သည့္ အျပင္ နန္းေတာ္ထဲသို႔ အခ်ိန္မေရြး သြားလာနိုင္ခြင့္ အခြင့္အေရးကိုပင္ ဘုရင္မႀကီးက ေပးအပ္ခဲ့သည္

( ၁၈၅၄ ) ခုႏွစ္တြင္ ၿဗိတိသၽွအစိုးရသည္ စီမံကိန္းခ်၍ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကို ေခတ္မီၿမိဳ႕ေတာ္ျပဳလုပ္ခဲ့ရာ အကြက္ရိုက္ၿပီး အိမ္ရာတိုက္တာမ်ား ေဆာက္လုပ္ခဲ့သည္ ရန္ကုန္ၿမိဳ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမ်ား အားလုံးနီးပါးကို အကြက္မ်ားခ်ရာတြင္ မလြတ္ဆိုၿပီး

လမ္းမေတာ္ၿမိဳ႕နယ္ သရက္ေတာဥယ်ာဥ္အတြင္း စုေပါင္း၍ ေရႊ႕ေျပာင္းခဲ့သည္ လမ္းေဖာက္ရန္အတြက္ ဆူးေလေ စတီေတာ္အား ၿဖိဳခ်မည္ျပဳရာ ဦးခ်န္ထြန္းတေယာက္ အႀကီးအက်ယ္ ကန္႔ကြက္ခဲ့သည္ ျမန္မာလူမ်ိဳးမ်ား၏ ထုံးတမ္းစဥ္လာတြင္

ဘုရားတည္ၿပီးလၽွင္ ေရႊ႕ေျပာင္းျခင္း၊ ဖ်က္ျခင္းျပဳ လုပ္ရိုး ထုံးစဥ္မရွိဟု တင္ျပ ခဲ့သည္ ဒါ့အျပင္ လန္ဒန္ကို ေခတ္မီၿမိဳ႕ေတာ္ ေဆာက္လုပ္စဥ္က ( Square Building ) အဝုိင္းကို ေရွ႕ေဟာင္း အေဆာက္အအုံတစ္ခုအျဖစ္ အေနျဖင့္ဘာေၾကာင့္ ခ်န္ထားခဲ့ သလဲဟု အေရး ဆိုခဲ့သည္

သို႔ေသာ္ ဦးခ်န္ထြန္း၏ ကန္႔ကြက္ခ်က္မ်ား လုံး၀အရာ မေရာက္ ျဖစ္ခဲ့ၿပီး အဂၤလိပ္ အစိုးရသည္ စေနေဒါင့္မွစ၍ ဆူးေလဘုရားကို ဖ်က္ပါေတာ့ သည္ ဦးခ်န္ထြန္းသည္ အာဂသတၱိရွင္ တစ္ဦး ျဖစ္သည္။ လုပ္ရဲသည္။ လုပ္ရဲေသာ သတၱိ ရွိသည္

အလုပ္ျပဳတ္ခ်င္ ျပဳတ္ပါေစ လုံး၀ ေနာက္မဆုတ္ ခဲ့ပါသူ႔ ကိုေရႊတံဆိပ္ဆု ေပးထားေသာ ဝိတိုရိယ ဘုရင္မကို ခ်က္ခ်င္းသတိရ လာခဲ့သည္ ေၾကးနန္းရိုက္ၿပီး စာတစ္ေစာင္ ကိုလည္း ဘုရင္မႀကီးထံ အက်ိဳးအေၾကာင္း ေရးသားေပးပို ႔လိုက္သည္

ဆူးေလေစတီေတာ္အား ၿဖိဳဖ်က္မႈ မျပဳလုပ္ရန္ ျမန္မာနိုင္ငံဆိုင္ရာ အိႏၵိယဘုရင္ခံမွ တစ္ဆင့္ သံႀကိဳးစာေရာက္လာသည္ ​ေစတီေတာ္ကို မူလအတိုင္းထား ရွိေစဖို ႔အတြက္ ဦးခ်န္ထြန္း၏ ေက်းဇူး၊ ၀ိတိုရိယဘုရင္မႀကီး၏

အမိန္႔ေၾကာင့္ ယေန႔ကၽြန္ေတာ္တို႔ ဆူးေလေစတီကို ရန္ကုန္ၿမိဳ႕လည္တြင္ ဖူးေတြ႕ေနရျခင္း ျဖစ္သည္ ျမန္မာ့သမိုင္း၀င္ ေနရာမ်ား ခရက္ဒစ္ ထြန္းလင္းေမာင္ေမာင္

ခရက္ဒစ္

ယူနီကုဒ္ျဖင့္ ဖတ္ရ

”ရန်ကုန်မြို့ရှိ ဆူးလေစေတီတော်မြတ်အား ဖြိုချမည့်ဆဲဆဲမှာ ဗြိတိသျှနယ်ချဲ့ရန်မှ ကယ်တင်ခဲ့သူ ” ဦးချန်ထွန်း ”

ဦးချန်ထွန်းသည် အင်္ဂလန်၌ ရောမဥပဒေဘာသာရပ် ၊ ဥပဒေ အတတ်ပညာ ဘာသာရပ်၊ အင်္ဂလိပ်လူမျိုးတို့၏ ရှေ့ဟောင်းထုံးတမ်းစဉ်လာ ဘာသာရပ် အားလုံးကို အမှတ်အများဆုံး ဂုဏ်ထူးနှင့် အောင်မြင်၍ ဝိတိုရိယဘုရင်မကြီးကိုယ်တိုင် ဝိတိုရိယရွှေ တံဆိပ်ဆုကို ချီးမြှင့်ခဲ့ သည်။

ဘာသာရပ်တိုင်းတွင် ထူးချွန်ဆု ရရှိခဲ့၍ ဘာသာ ရပ်တခုလျှင် ထိုခေတ်က စတာလင်ပေါင် ( ၁၀၀ )စီ ချီးမြှင့်ခံခဲ့ရသူဖြစ်သည် ရန်ကုန်ပြန်လာ၍ ဝိတိုရိယဘုရင်မ ဆုကို ဆွဲ၍သွားလျှင် ဦးချန်ထွန်းနှင့် မျက်နှာချင်းဆိုင် ဆုံမိသောလူတိုင်း သူ့ကို အလေးပြုရသည်

စက်ဘီးစီးလာသူ ဖြစ်နေလျှင် စက်ဘီးမှဆင်းရပ်၍ အလေးပြုရသည် ဝိတိုရိယ ဘုရင်မကြီးက သူပိုင်စိုးသော ကိုလိုနီ နိူင်ငံများ ထဲမှ ဤမျှလောက် ပညာတော်သော ကလေးမျိုး ရှိသည်ကို တအံတသြ ဖြစ်ခဲ့ရသည်ဟု သိရှိရသည်

တွေ့ချင်လွန်း၍ အခေါ်ခံရသောအခါ ဦးချန်ထွန်းက ရခိုင်ရိုးရာ ဝတ်စုံဖြစ်သည့် တောင်ရှည်ပုဆိုး၊ ရင်ဖုံးအင်္ကျီဝတ်ဆင်၍ ရခိုင်ရိုးရာ ဖော့လုံးခေါင်းပေါင်း ဝတ်ပြီးသွားရောက်ခဲ့သည် ဘုရင်မကြီးက လက်ဆွဲနှုတ်ဆက်ပြီး လက်ဖက်ရည်ပွဲနှင့် မောင်ချန်ထွန်းကို ဧည့်ခံခဲ့သည်။

ဝိတိုရိယဘုရင်မကြီးက ဆုကို သူကိုယ်တိုင် ချီးမြှင့်ပြီး ဘုရင်မကြီး၊ သားတော်နှင့် တော်ဝင်မြင်း ရထားကို စီးခွင့်ရသော ဆုလည်းပါဝင်သည့် အပြင် နန်းတော်ထဲသို့ အချိန်မရွေး သွားလာနိုင်ခွင့် အခွင့်အရေးကိုပင် ဘုရင်မကြီးက ပေးအပ်ခဲ့သည်

( ၁၈၅၄ ) ခုနှစ်တွင် ဗြိတိသျှအစိုးရသည် စီမံကိန်းချ၍ ရန်ကုန်မြို့ကို ခေတ်မီမြို့တော်ပြုလုပ်ခဲ့ရာ အကွက်ရိုက်ပြီး အိမ်ရာတိုက်တာများ ဆောက်လုပ်ခဲ့သည် ရန်ကုန်မြို ဘုန်းကြီးကျောင်းများ အားလုံးနီးပါးကို အကွက်များချရာတွင် မလွတ်ဆိုပြီး

လမ်းမတော်မြို့နယ် သရက်တောဥယျာဉ်အတွင်း စုပေါင်း၍ ရွှေ့ပြောင်းခဲ့သည် လမ်းဖောက်ရန်အတွက် ဆူးလေေ စတီတော်အား ဖြိုချမည်ပြုရာ ဦးချန်ထွန်းတယောက် အကြီးအကျယ် ကန့်ကွက်ခဲ့သည် မြန်မာလူမျိုးများ၏ ထုံးတမ်းစဉ်လာတွင်

ဘုရားတည်ပြီးလျှင် ရွှေ့ပြောင်းခြင်း၊ ဖျက်ခြင်းပြု လုပ်ရိုး ထုံးစဉ်မရှိဟု တင်ပြ ခဲ့သည် ဒါ့အပြင် လန်ဒန်ကို ခေတ်မီမြို့တော် ဆောက်လုပ်စဉ်က ( Square Building ) အဝိုင်းကို ရှေ့ဟောင်း အဆောက်အအုံတစ်ခုအဖြစ် အနေဖြင့်ဘာကြောင့် ချန်ထားခဲ့ သလဲဟု အရေး ဆိုခဲ့သည်

သို့သော် ဦးချန်ထွန်း၏ ကန့်ကွက်ချက်များ လုံးဝအရာ မရောက် ဖြစ်ခဲ့ပြီး အင်္ဂလိပ် အစိုးရသည် စနေဒေါင့်မှစ၍ ဆူးလေဘုရားကို ဖျက်ပါတော့ သည် ဦးချန်ထွန်းသည် အာဂသတ္တိရှင် တစ်ဦး ဖြစ်သည်။ လုပ်ရဲသည်။ လုပ်ရဲသော သတ္တိ ရှိသည်

အလုပ်ပြုတ်ချင် ပြုတ်ပါစေ လုံး၀ နောက်မဆုတ် ခဲ့ပါသူ့ ကိုရွှေတံဆိပ်ဆု ပေးထားသော ဝိတိုရိယ ဘုရင်မကို ချက်ချင်းသတိရ လာခဲ့သည် ကြေးနန်းရိုက်ပြီး စာတစ်စောင် ကိုလည်း ဘုရင်မကြီးထံ အကျိုးအကြောင်း ရေးသားပေးပို့လိုက်သည်

ဆူးလေစေတီတော်အား ဖြိုဖျက်မှု မပြုလုပ်ရန် မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အိန္ဒိယဘုရင်ခံမှ တစ်ဆင့် သံကြိုးစာရောက်လာသည် စေတီတော်ကို မူလအတိုင်းထား ရှိစေဖို့အတွက် ဦးချန်ထွန်း၏ ကျေးဇူး၊ ဝိတိုရိယဘုရင်မကြီး၏

အမိန့်ကြောင့် ယနေ့ကျွန်တော်တို့ ဆူးလေစေတီကို ရန်ကုန်မြို့လည်တွင် ဖူးတွေ့နေရခြင်း ဖြစ်သည် မြန်မာ့သမိုင်းဝင် နေရာများ ခရက်ဒစ် ထွန်းလင်းမောင်မောင်